Stelt u zich eens voor dat u op een strand in de zon ligt en het zand door uw vingers laat lopen. Fijn zand heeft een gemiddelde korrelgrootte van 0,5 mm/500 µm. De verhouding van een zandkorrel tot een met het blote oog niet meer waarneembaar deeltje ter grootte van 0,5 µm/500 nm komt ongeveer overeen met die van een rotsblok met een diameter van 5 m tot deze zandkorrel. Daarmee hebt u een voorstelling van de verhoudingen waarmee je bij het meten van deeltjes te maken krijgt.

Om het gedrag van deeltjes te kunnen beoordelen moet je hun massa- of hun grootteverdeling kennen. Daarvoor bestaan er verschillende meetmethoden die niet in de laatste plaats afhangen van de eigenschappen van de deeltjes. In deze whitepaper willen we u fundamentele informatie geven over de methoden waarmee Testo deeltjes meet en daarbij onze deeltjesmeters aan u voorstellen. U treft hier informatie en toepassingsvoorbeelden aan over de 

• testo 338, de roetmeter voor uitlaatgassen van dieselmotoren
• testo 380, de fijnstofmeter voor schoorsteenvegers volgens de 1e BImSchV (Duitse verordening inzake immissies)
• testo DiSCmini, het handmeetinstrument voor de meting van de aantalconcentratie van nanodeeltjes 
• testo NanoMet3, het PEMS (Portable Emission Measurement System) voor de meting van de nanodeeltjes-emissie bij motorvoertuigen.

Hebt u nog andere tips of wilt u bepaalde punten graag aangevuld zien? Deel dit dan mee aan ons Testo-projectteam. We zullen uw raad en suggesties graag meenemen voor volgende versies van deze whitepaper.

Er zijn verschillende redenen te noemen om deeltjes te meten. Behalve controle van de deeltjesbelasting door fijnstof in stadscentra meet men deeltjes ook om de efficiëntie van verbrandingsprocessen te kunnen beoordelen of om uitspraken te kunnen doen over materiaaleigenschappen. Er zijn tal van redenen, en voor onze meetinstrumenten hebben we er hier drie vastgelegd.

Gezondheidsaspecten
Tegenwoordig doen we er vrijwel alles aan om gezond te blijven. We eten bewust, doen aan sport en vermijden acties die gevaar opleveren voor de gezondheid. Dat zijn de overduidelijke factoren.

Als we echter kijken naar fijnstof met zijn deeltjesgrootte van maximaal 10 µm, dan blijkt al snel dat we deze belasting van de gezondheid niet 's ochtends met een blik uit het raam kunnen vaststellen. Deeltjes met een grootte van 10 µm – toch al vijf tot acht keer zo dun als een menselijk haar – worden door de bovenste luchtwegen eruit gefilterd en komen dus niet in de bronchiën terecht, maar kleinere deeltjes met een grootte rond de 1 µm dringen wel zo diep door. Ultrafijnstof, bestaande uit nanodeeltjes met een grootte van minder dan 0,1 µm, slaat niet alleen neer in de longblaasjes, maar dringt zelfs door tot de bloedsomloop. Op die manier kan het naar elk orgaan getransporteerd worden en zich daar ophopen [3]. Vaak is het oppervlak van deeltjes bevochtigd met andere stoffen. Als daar schadelijke koolwaterstoffen bijzitten, dan kan fijnstof een groot risico voor de gezondheid vormen.

Reden genoeg om de fijnstofemissie terug te dringen en de successen door regelmatige metingen van de concentraties aan te tonen.

Machine-efficiëntie en procesbewaking
In het voorgaande hebben we het verwarmen van onze woningen als bron voor fijnstof genoemd. Hier zitten we in een lastig parket: door de verbrandingsprocessen te verbeteren werd de uitstoot van deeltjes enerzijds weliswaar gereduceerd, maar anderzijds ontstaan daardoor meer kleine deeltjes – deeltjes die we duidelijk terugzien in de fijnstofbalans. Om deze verwarmingen nog milieuvriendelijker te kunnen maken, moet de mogelijke deeltjesuitstoot niet alleen bij het nieuw ontwikkelen en optimaliseren van zulke systemen gecontroleerd worden. Het naleven van de emissiegrenswaarden moet regelmatig onderzocht worden.
Deze gedachte ligt ook ten grondslag aan de regelmatige controle van de deeltjesuitstoot van motorvoertuigen. Daarbij staan de als 'stinkauto's' bestempelde dieselmotoren vaak ten onrechte in het middelpunt van de kritiek. Het is weliswaar zaak, de werking van een roetfilter regelmatig te inspecteren. Maar met een functionerend filter stoot een moderne dieselmotor intussen minder nanodeeltjes uit dan er deeltjes aanwezig zijn in de omgevingslucht van een gemiddeld drukke straat. Hier vormt een GDI-benzinemotor als veroorzaker van ultrafijnstof eerder een gevaar voor de gezondheid, die dus in de toekomst eveneens efficiënte filters voor de rookgasreiniging en regelmatige controles behoeft [4].

Materiaaleigenschappen
Niet alleen de kwantiteit van deeltjes is keer op keer reden voor deeltjesmetingen. Er zijn ook meetmethoden die uitspraken over de kwalitatieve eigenschappen van de deeltjes mogelijk moeten maken. Als je bijvoorbeeld in een proces deeltjes laat groeien (granulering), dan hebben groeisnelheid en bereikbare deeltjesgrootte invloed op factoren als vastheid van de deeltjes of afbreeksnelheid van de deeltjes in vloeistoffen.

[3] https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/es0522635
[4] https://www.zeit.de/mobilitaet/2017-02/feinstaub-auto-partikelfilter-abgas-diesel-benziner-eu/seite-2