EN 16798 & Co: vochtigheid in Europese verordeningen.

De eerst blik valt bij het bekijken van Europese verordeningen op de richtlijn voor de prestatie van gebouwen, richtlijn 2018/844, in het Engels ‘Energy Performance of Buildings Directive’ (EPBD). Deze werd in mei 2018 door het Europees parlement aangepast en gepubliceerd. Daarbij ging en gaat het in het lopende proces om nieuwe voorschriften om de energie-prestaties van gebouwen verder te verbeteren, tot 2050 bij te dragen aan de reductie van de uitstoot van broeikasgassen en om bestaande gebouwen, die volgens gegevens van de commissie, stand 2018, circa 36 procent van de hele CO2-uitstoot in de EU uitmaakten, koolstofvrij te maken. Tegelijkertijd moeten wel het comfort en de luchtkwaliteit gewaarborgd blijven. Wat bij een nadere beschouwing blijkt is dat het daarmee bedoelde ‘binnenklimaat’ via allerlei parameters wordt gedefinieerd, maar zonder iets te zeggen over de binnenluchtvochtigheid. Daartoe drie voorbeelden:

• onder punt 13 gaat het om de richtsnoeren van de Wereldgezondheidsorganisatie van 2009. Daarin staat: ‘Qua binnenluchtkwaliteit bieden beter presterende gebouwen meer comfort en welzijn aan de bewoners en leiden ze tot een betere gezondheid. Koudebruggen, onvoldoende isolatie en ongewenste luchtstromen kunnen ertoe leiden dat de oppervlaktetemperaturen tot onder het dauwpunt van de lucht dalen, met vocht tot gevolg. Een complete en homogene isolatie van het gebouw is daarom van essentieel belang, met inbegrip van balkons, raam- en deurindelingen, daken, wanden, deuren en vloeren, en moet in het bijzonder worden voorkomen dat de temperatuur van iedere oppervlakte binnen het gebouw tot onder het dauwpunt daalt.’
   
• Punt 21 bespreekt vervolgens de monitoring van het binnenklimaat met de volgende woorden: ‘De installatie van zelfregulerende apparatuur in bestaande gebouwen om de temperatuur in elke kamer apart te regelen, of, indien dat gerechtvaardigd is, in een aangewezen verwarmde zone van de gebouwunit, moet, waar economisch haalbaar, in overweging worden genomen bijvoorbeeld wanneer de kosten minder dan 10 % van de totale kosten van de vervangen warmtegeneratoren bedragen.“
   
• En ook bij de monitoringplicht onder punt 36 blijft de EPBD bij de luchtvochtigheid in ruimtes vaag: ‘Bij het uitvoeren van keuringen en om de beoogde energieprestatie van gebouwen in de praktijk te bereiken, moet worden gestreefd naar het verbeteren van de werkelijke energieprestatie van verwarmingssystemen, airconditioningsystemen en ventilatiesystemen onder reële gebruiksomstandigheden. De werkelijke prestatie van dergelijke systemen wordt bepaald door de onder dynamisch variërende normale of gemiddelde bedrijfsomstandigheden gebruikte energie.’

De Europese normenreeks EN 16798 levert dus een serie voorschriften voor de luchtvochtigheid in ruimtes, in het ventilatiesysteem, in het gebouw. Geen daarvan is echter te beschouwen als verplichtend of als wettelijk voorschrift. Het gaat veeleer om aanbevelingen ter naleving van de relatieve vochtigheid in de omgevingslucht gerelateerd aan de temperatuur in de ruimte en het jaargetijde. En alleen als een airco of ventilatiesysteem met een technische inrichting de toe- resp. afvoerlucht be- of ontvochtigt, zijn qua vochtigheid de genoemde delen 1 tot 17 van toepassing. Dat is vaak het geval wanneer vochtgevoelige goederen en depots, productieprocessen of gezondheidsinrichtingen om andere redenen vochtigheidsvoorschriften hebben of in commerciële koelingen door een te hoge luchtvochtigheid bij temperaturen onder nul ijsvorming dreigt. Dan moet ervoor worden gezorgd dat de nodige hulpenergie ter regeling van de luchtvochtigheid in de ruimte zo efficiënt mogelijk wordt ingezet en dat er bovendien door condens geen hygiënische problemen in het ventilatiesysteem, de toevoerleidingen of de warmtewisselaar ontstaan. Regelmatige inspecties behoren dan tot het bedrijf van klimaat- en ventilatiesystemen.

Een ander pad bewandelen momenteel de Europese ondernemingsverenigingen Eurovent en EVIA. Met hun witboek bij EU-verordening 1253/2014 over ‘Eisen inzake ecologisch ontwerp voor ventilatie-eenheden’ dient in 2020 met de aanstaande revisieprocedure een systeemparameter ‘c’ geïntroduceerd te worden, die rekening houdt met de technische recuperatie van luchtvochtigheid via sorptierotor, tegenstroomwisselaar of membraan-warmtewisselaar. Gerelateerd aan de eerder genoemde vier categorieën van deel 1 van de EN 16798 en de in het aanhangsel daarvan genoemde gebruikswijzen van gebouwen werden simulatieberekeningen voor de steden Milaan, Valencia, Oslo en München uitgevoerd – met veelbelovende resultaten. Deze lieten zien dat zelfs onder de meest ongunstige omgevingsomstandigheden een factor c=0,08 ter berekening van het thans reeds wettelijk voorgeschreven recuperatiecijfer toegevoegd zou kunnen worden.

Afb. 3: Uittreksel uit het bij de EU commissie ingediende witboek ter revisie van EU-verordening 1253/2014 over ‘Eisen inzake ecologisch ontwerp voor ventilatie-eenheden’ en pleidooi voor implementatie van een systeemparameter voor vochtrecuperatie.